દામિની:-IITM-પુણે અને ESSO દ્વારા લાઈટનિંગ એલર્ટ એપ.

૧. પરિચય 🌀

ભારતમાં વીજપરિચાલય અમેરિકા વધુમાં વધુ હોય છે, અને ખાસ કરીને વરસાદી ઋતુ દરમ્યાન વીજળી પડતાં મોટી પ્રમાણમાં જાનહાનિ પણ થાય છે. આ વાયુપ્રદુષિત સંજોગોને કાબૂમાં લેવા માટે ભારતમાં “દામિની” નામ ધારક એક નવોદિત એપ્વ વિકાસિત કરી છે.
“દામિની” (Damini Lightning Alert) એપની શરૂઆત ભારતીય કામગીરીમાં મુક્યત્વે પ્રભાવી છે. તેની રચના આઈઆઇટીએમ (IITM, Pune) – ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટિટ્યુટી ઑફ ટોપિકલ Meteorology – દ્વારા કરવામાં આવી છે. આ સંશોધન અને ટેક્નોલોજી કેન્દ્ર, ભારત સરકારના પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલય અંતર્ગત કાર્યરત છે

૨. વિકાસ પૃષ્ઠભૂમિ

વિજ્ઞાનીઓ દ્વારા દેશભરમા ૪૮ થી ૮૩ જેટલા ગ્રાઉન્ડ‑level સેન્ટર્સમાં લાઇટનિંગ લોકેશન નેટવર્ક બાંધવામાં આવેલ છે . આ સેન્સર્સ, જેને થોડી‑નોઈસ સાથે કામ કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યા છે, વજ્રપાતની ગતિ, દિશા અને સંભવિત સ્થાન જાણવામાં સક્ષમ છે.

૩. કેવી રીતે કાર્ય કરે છે?

1. સેન્સર્સ: દેશમાં ૪૦‑૮૩ જેટલા (હાલમાં ૪૮‑સેન્સર નેટવર્ક) ગ્રાઉન્ડ‑લિવ ઈન્સ્ટોલેશન. વજ્રપાત થવાની શક્યતા વાળા વિસ્તારમાં ઊંચા ફ્રેકવન્સી ડેટા ભેગા કરે છે .
2. સંગ્રહ અને પ્રક્રિયા: IITM Pune માં માહિતી એકત્ર થાય છે, અને ટેલીમેટ્રી તથા ગણિતીય મોડેલીંગ બાદ ડેટા પ્રીસાઇઝ એનાલિસિસ થાતું હોય છે .
3. એલર્ટ સિસ્ટમ: યુઝરની આસપાસ 20‑40 કિં.મી. રેિયડિયસમાં વીજળી પડવાની શક્યતા વિશે તુરંત નોટિફિકેશન, ઓડિયો, SMS દ્વારા એલર્ટ આપવામાં આવે છે .
4. એપ ઇન્ટરફેસ: એનચેન્ડેબલ કેલોન્ડર (5, 10, 15 મિનિટ) દાયે રહેતા વિજળી ઘટનાઓનો ભારારૂપ નકશો બતાવે છે. યુઝરลงทะเบียนฟรี કરી પોતાનું નામ, સ્થાન, GPS માહિતી આધાર માટે આવે છે .

૪. એલર્ટ સમય અને શ્રેણી

• દામિની શરૂઆતમાં, એપ 30‑45 મિનિટ પહેલા આગાહી કરતા હોવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું .
• દામિની આધુનિક સંસ્કરણોમાં, 7‑21 મિનિટ (કેટલાકમાં 30‑40 મિનિટ) અંદાજ આપવામાં આવે છે .
• દામિની લાઇટનિંગ કે ક્લાઉડ ગડી‑ગડી કે થંડરની અવાજ આવતાં પહેલાં એલર્ટ મળતું હોય છે .

૫. વિશેષતાઓ

1. નકશા દૃશ્ય: 5, 10, 15 મિનિટની અંતરની વીજળી ઘટનાઓ દર્શાવે છે .
2. સ્થાન આધારિત चेतावनी: GPS માહિતી અવલોકન કરી 20‑40 કિમી. ચોક્કસ એક કાર્યક્ષેત્ર માટે એલર્ટ આપે છે .
3. આમોદ‑પ્રેમાયુક્ત ઈન્ટરફેસ: Android/ iOS બંને પ્લેટફોર્મ માટે ઉપલબ્ધ, મોબાઈલમાં સરળ.
4. શૈક્ષણિક વિભાગ: quéqués goma violência વજ્રપાતે ખતરો વધુ summers/ સમુદાય પ્રદુષિત સમજ આપે છે. જરૂરી સલાહ:
   • ખુલ્લાં મેદાન, ઊંચા વૃક્ષો, ખાડા, ચટ્ટાણોથી દૂર રહેશો.
   • ધાતુનાં પાત્રોથી દૂર રહેશો, છત્રીના ઉપયોગથી બચો.
   • હરતાં/ લીનતા પાણીમાં ન રહેશો.
   • ઘરમાં પ્રવેશો અથવા સુરક્ષિત પટમાં રહો.
   • બહાર સ્થાને હોવ તો “કાન બંધાવી, ગુંદણા‑બેંઠીને” ની સ્થિતિમાં રહો .
5. પ્રાથમિક સારવાર માર્ગદર્શિકા: સંપર્કમાં આવેલું વ્યક્તિને કેવી રીતે સ્વચ્છ, first aid આપવી તે પણ દ્વારા જણાવવામાં આવે છે .
6. ફાર્મર્સ સ્પષ્ટ օգ: ખેડૂત સમુદાય માટે ખાસ એલર્ટ્સ, SMS/ ઓડિયો દ્વારા સૂચનાઓ .

૬. લાભ

• જીવન બચાવવાનો મહત્વપૂર્ણ સાધન: દામિનીના એલર્ટ્સ કારણે ખેડૂતો, પ્રવાસી, બાળકો, પશુઓ સુરક્ષિત જગ્યાએ આગળ વધે છે .
• ફોન પર તરત ELFERT: નજીકના વિસ્તારથી ટ્રેક કરતી સેન્સર્સ એપ દ્વારાપેટાતી વખતે સ્પષ્ટ માહિતી આપે છે .
• સરકારી સમર્થન: ઘૃહ મંત્રી તથા સરકાર “દામિની” એપ તરફ ધ્યાન આપીને પ્રચાર-પ્રસારત્ કરી રહ્યા છે .
• ગ્રામીણ વિસ્તારો માટે ખાસ: સુરક્ષા સુરતી, બનાવટ, ઝીલ‑ગંગાજળ, વૃક્ષોથી ભરેલા વિસ્તારોમાં ખાસ લાભ .

૭. સમાવેશ

• ઉપલબ્ધતાને વિસ્તૃત કરવાનો પ્રયાસ: કોન્ડી “સ્થાનિક ભાષાઓમાં” સુવિધા વધારવાના પ્રયાસો કેટલાંક રાજ્યોમાંથી શરૂ .
• સેન્સર્સ ઉમેરાયા: ૩³‑૪૮ સેન્સર્સ GTK‑સંખ્યામાં વધી, જે માહિતી પ્રક્રિયાની ક્ષમતાને મજબૂત કરે છે .

૮. પડકારો

1. ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર વિસ્તરણ: દેશપાઇ માં વધુ સેન્સર્સની જરૂર—વિશેષ કરીને દક્ષિણ, પૂર્વ પ્રાંતોમાં.
2. նայુજવર્કે: ડેટા ફ્યુલો, GPS વગેરેમાં પ્રતિકૂળ પરિસ્થિતિ—વાયુપ્રદૂષણ, ટ્રાફિક, કનેક્ટિવિટી આધાર.
3. યોગ્યતા ધ્યાનમાં: ભૂગોલિક ગતિ, વાવાઝોડા, મેઘસમુદાય ધરાવતા વિસ્તારો માટે દરપ્રકાર મિશ્રણ વાતાવરણ.
4. પર્યાપ્તસ્મ: સરકારી– ખાનગી સહકાર, awareness કમ્પેઇન, SMS/ઓડિયો/પ્રી-પ્રોસીમ્યુસેલી શાખાની જરૂર છે.

૯. વપરાશ વખતે સલાહો

• GPS ચાલુ રાખો, N/W સ્વચાલિત મોડમાં બાંધો.
• ખુલ્લાઈ પાછા રહીye, especially મેદાન, વૃક્ષ, ઊંચા પાઈપ, લિનીયર પથ.
• ઘરની અંદર પ્રવેશો, ચારે‑પરિસ્થિતિ તપાસો.
• ફોન ઉપયોગ— Phones, Gadgets, iPhones During storms; Hairdryer avoidance.
• લોકલ હેલ્થ કેર માળખામાં જવું, થઇ જાય તો ambulance/first aid.
• pulses, ground structure distance about trees/ high tension line.

૧૦. રાજ્ય સ્તરના સેવાઓ

• यूपी, बिहार, મ.પ્ર.,પશ્ચિમ બંગાળ—રાજ્યમાંથી એલર્ટ, ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં પ્રચાર, તાલીમ.
• “ડિસ્ટ્રિક્ટ બાબત” ધારક,Offline મીટિંગ સાથે awareness distribution campaign,ંદVillages.
• Example: Lucknow lightning safety programme includes “Damini” usage reddit.com+12faridabad.nic.in+12timesofindia.indiatimes.com+12.

૧૧. એપનો વર્તમાન આવૃત્તિ

• Android (Play Store) અને iOS (App Store) વિદાન.
• વર્ઝન 2.0.9 (23 March 2025) – બગ ફિક્સ, UI/UX સુધારા apps.apple.com.
• રેટિંગ 2.9/5 (32 reviews), એવી ફરિયાદ કે “લોડિંગ ધીમું છે”, “Responsiveness સુધારો” .

૧૨. સામાજિક–પ્રતિભા

• ખેડૂત પરિવારોએ સહિત અન્ય વપરાશકર્તાઓએ “ખુબ કામ આવે છે” એવું અનુભવ આપ્યું .
• વિવિધ સમાચારપત્રો દ્વારા “અહીં સમયસર ચેતવણી મળી, ખેતરમાં સલામત જગ્યાએ જઈ શકો છો” જેવા પ્રતિભાવ .

૧૩. સારાંશ

દામિની એ פשוט, મફત, GPS‑આધારિત lLightning‑ચેતવણી એપ છે, جيڪا યુઝરને નજીકના 20‑40 કિ.મી. વિસ્તાર માટે 7‑45 મિનિટ પહેલાં ઓડિયો/SMS દ્વારા પહોચાડે છે. તેમાં લોકલ માહિતી, સલામતી ઉપાય, પ્રાથમિક સહાયતાની માર્ગદર્શન પણ દીવાય છે. એપ Android/ iOS પર ઉપલબ્ધ છે, IITM Pune દ્વારા વિકસાવાયેલ છે, અને સરકારી પ્રોત્સાહન મેળવેલી છે. ખેતરો, પ્રવાસી, બાળકો, ગ્રામીણ વિસ્તારો—બધી જગ્યાએ ઉપયોગી.
જ્યારે જરૂરી છે, બહાર હોવા પર GPS ચાલુ રાખવાનું હોય છે, છત્રી/ધાતુ પાત્રો/ધીમડા સ્ટ્રક્ચરોનું દુર રહેવું, અને સુરક્ષિત સ્થાન સુધી પહોંચવું.

૧૪. ભવિષ્ય

• More sesornetwork deployment (ટૂંક સમયમાં 83+ sentiors).
• Local language ஊકbody
• Enhanced predictive الگorithms
• Wider awareness campaigns
• Integrate with Disaster Management Authorities, helplines connection; integrate data to district EOCs (e.g., UP lightning safety programme) hindi.krishijagran.com+1tv9hindi.com+1timesofindia.indiatimes.com.

૧૫. સાધવચિં

દામિની સ્થાપકતઃ એક જનસલાહેતુક, life-saving ટૂલ છે, જે ભારતના વધુ પડતા વજ્રપાત રોકવાને উদ্দেশ્યે સક્ષમ સાબિત થઈ રહી છે. AI, IoT, સ્કેલેબલ sensor networks, GPS‑tracking, Alerts દ્વારા—it stands testimony to effective translational science.

For more information visit : www.thegujjuonline.in